Kiểm toán độc lập ở Việt Nam hình thành và phát triển bằng việc
thành lập công ty kiểm toán đầu tiên vào tháng 5/1991. Sau 18 năm hoạt
động với những thay đổi và yêu cầu mới về kiểm toán độc lập ở Việt Nam,
trong yêu cầu hội nhập và thực hiện các cam kết của Tổ chức Thương mại
Thế giới (WTO) thì khung pháp lý về kiểm toán độc lập tại Việt Nam cần
được hoàn thiện và nâng cấp.
Đánh
giá về khung pháp lý của hoạt động kiểm toán độc lập ở Việt Nam, bà Hà
Thị Thu Thanh - Tổng giám đốc Công ty TNHH Deloitte Việt Nam, nói:
-
Sau 18 năm hoạt động, kiểm toán độc lập đã phát triển nhanh về số lượng
và quy mô cũng như nâng cao năng lực chuyên môn, chất lượng dịch vụ
cung cấp. Đến nay cả nước đã có 165 doanh nghiệp dịch vụ kế toán, kiểm
toán với trên 6.400 người làm việc, có gần 1.500 người được cấp chứng
chỉ kiểm toán viên.
Được
hình thành và phát triển từ năm 1991 nhưng đến năm 1994 thì Chính phủ
mới chính thức ban hành Nghị định 07/CP ngày 29/01/1994 về “kiểm toán
độc lập trong nền kinh tế quốc dân”. Sau 10 năm thực hiện Nghị định 07,
đến tháng 3/2004 Chính phủ ban hành Nghị định 105/2004/NĐ-CP thay thế
Nghị định 07. Nghị định này đã được sửa đổi, bổ sung tại các Nghị định
133/2005/NĐ-CP ngày 31/10/2005 và Nghị định 30/2009/NĐ-CP ngày
30/03/2009.
Trong
xu thế phát triển mạnh mẽ của thị trường dịch vụ tài chính và kiểm toán
độc lập trong mấy năm gần đây, hiện Nghị định 105 cho thấy còn có những
hạn chế. Bởi vì Nghị định về kiểm toán độc lập chưa tương xứng với vai
trò, vị trí hoạt động kiểm toán độc lập trong nền kinh tế.
Hiện
nay mới chỉ có nghị định là văn bản pháp lý cao nhất điều chỉnh các vấn
đề về quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của doanh nghiệp kiểm toán, khách
hàng, đơn vị được kiểm toán và các tổ chức, cá nhân sử dụng kết quả
kiểm toán,…nên không đảm bảo được hiệu lực pháp lý đầy đủ để những tổ
chức, cá nhân có liên quan thực thi quyền và trách nhiệm của mình.
Theo kinh nghiệm của bà, thực tế ban hành luật kiểm toán độc lập ở các nước hiện nay như thế nào?
Tất
cả các nước phát triển như Anh, Mỹ, Canada, cộng đồng châu Âu đều có
luật hoặc các điều khoản luật về kiểm toán độc lập hoặc luật kế toán
viên công chứng.
 |
Bà Hà Thị Thu Thanh -Tổng giám đốc Công ty TNHH Deloitte Việt Nam.
|
Ví
dụ tại Anh, Mỹ, việc quy định về báo cáo tài chính và kiểm toán được
quy định cụ thể trong 1 chương của Luật Công ty. Tại Liên bang Nga có
Luật Kiểm toán được Hội đồng Liên bang phê duyệt từ năm 2001. Ở Nhật,
Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore đều có Luật Kế toán viên công chứng
được ban hành từ nhiều năm qua trong đó đều có các qui định chung về
các qui tắc hoạt động của các kế toán viên công chứng.
Luật
Kiểm toán viên công chứng của Trung Quốc được ban hành nhằm qui định
vai trò của kế toán viên công chứng (CPA)- các kiểm toán viên độc lập -
trong nền kinh tế và xã hội, tăng cường quản lý hoạt động của kiểm toán
độc lập, qua đó bảo vệ lợi ích của cộng đồng cũng như quyền lợi hợp
pháp của các nhà đầu tư, thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của nền kinh
tế.
Còn Luật
Kiểm toán viên Công chứng của Hàn Quốc được ban hành nhằm xây dựng vững
chắc một hệ thống cho các kế toán viên công chứng nhằm góp phần vào
việc bảo vệ quyền và lợi ích của người dân, quản lý tốt các doanh
nghiệp, và phát triển nền kinh tế quốc gia.
Từ thực tiễn ở Việt Nam và kinh nghiệm của thế giới, bà có thể cho biết tại sao Việt Nam cần ban hành Luật kiểm toán độc lập?
Việc ban hành Luật kiểm toán độc lập trong bối cảnh hiện nay là cần thiết, khách quan trên các phương diện sau:
Thứ
nhất, việc ban hành luật sẽ tạo ra một khung pháp lý cao nhất về kiểm
toán độc lập, luật này nếu được ban hành sẽ khắc phục được những hạn
chế của Nghị định 105/2004/NĐ-CP về kiểm toán độc lập, tạo điều kiện
cho dịch vụ kiểm toán phát triển cả về quy mô cũng như chất lượng.
Thứ
hai, luật này sẽ quy định các nội dung chặt chẽ hơn về điều kiện thành
lập và hoạt động của doanh nghiệp kiểm toán, điều kiện để cấp chứng chỉ
kiểm toán viên, điều kiện hành nghề kiểm toán,… quy định về các nguyên
tắc kiểm toán, nội dung kiểm toán, quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của
doanh nghiệp kiểm toán, của kiểm toán viên hành nghề và các điều bị
cấm, hạn chế để đảm bảo nâng cao chất lượng dịch vụ và tính độc lập của
ngành nghề này.
Những
nội dung đó là hết sức cần thiết, nhằm điều chỉnh các hành vi của doanh
nghiệp kiểm toán, kiểm toán viên trong suốt quá trình hoạt động. Đó
cũng là tiêu chí, điều kiện để cơ quan quản lý nhà nước giám sát chất
lượng đối với ngành nghề kinh doanh có điều kiện, phải được cơ quan nhà
nước có thẩm quyền quản lý.
Tôi
cho rằng việc ban hành khuôn khổ pháp lý cao, chặt chẽ sẽ tạo điều kiện
cho công tác giám sát chất lượng, phòng ngừa những thiệt hại có thể xảy
ra với nền kinh tế cũng như các doanh nghiêp và các nhà đầu tư.
Thứ
ba, việc ban hành Luật kiểm toán độc lập sẽ nâng cao vai trò của cơ
quan quản lý nhà nước trong việc cấp giấy phép thành lập và hoạt động
doanh nghiệp kiểm toán, cấp chứng chỉ kiểm toán viên và các biện pháp
nhằm nâng cao năng lực giám sát, cưỡng chế thực thi, xử lý vi phạm
trong lĩnh vực kiểm toán.
Thứ
tư, Luật kiểm toán độc lập ra đời sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp
Việt Nam tiếp cận với dịch vụ kiểm toán, trong đó có doanh nghiệp có
lợi ích công chúng bắt buộc phải kiểm toán. Đồng thời cũng đáp ứng được
yêu cầu hội nhập trong lĩnh vực này.
Hiện
nay trong các cam kết quốc tế như WTO, ASEAN… lĩnh vực dịch vụ kiểm
toán đã mở cửa không hạn chế. Việc ban hành Luật kiểm toán độc lập sẽ
xác lập vị trí pháp lý tương đồng với quốc tế nhằm thúc đẩy hội nhập
trong lĩnh vực này, đồng thời có đầy đủ quy phạm pháp luật để điều
chỉnh các hành vi.
Kế hoạch xây dựng dự thảo Luật kiểm toán độc lập hiện nay theo bà biết sẽ theo lộ trình như thế nào?
Theo
thông tin từ Bộ Tài chính, trong tháng 4 năm nay Bộ này sẽ trình Chính
phủ phê duyệt Dự án xây dựng Luật Kiểm toán độc lập. Nếu Chính phủ phê
duyệt thì đến tháng 11 năm nay, dự luật này sẽ được trình ra Ủy ban
thường vụ Quốc hội phê duyệt để có thể đưa vào kế hoạch ban hành trong
năm 2011.